SAMİ'LERİN DİNİ ÜZERİNE
Çok değerli Tevrat yorumcusu ve Arkeolog Robertson Smith, "Samilerin Dini" adlı eserinde, totem yemeği denilen ilginç bir ritüelin daha başlangıçtan itibaren totem sisteminin tamamlayıcı bir parçasını oluşturduğu düşüncesini ileri sürmüştü. Elinde varsayımını destekleyecek MS. 5. yüzyıldan kalma böyle bir eylemi anlatan tek bir belge bulunuyordu. Kurban olarak , yenilen içilen şeyler sunuluyordu; insanoğlu, kendi beslendiği şeyleri kurban ediyordu tanrısına et, hububat,meyveler, şarap, yağ. Sadece kurbanın eti konusunda bazı kısıtlamalar ve istisnalar bulunuyordu. Kurban olarak sunulan hayvanlar, aynı zamanda hem tanrı, hem de buna tapınanlar tarafından yeniyordu. Yalnız bitkisel kurbanlar sadece tanrıya özgüydü. En eski kurbanların hayvan kurbanlar olduğu ve bir zamanlar yalnız bu kurban şeklinin bulunduğu kesindir. Bitki çeşidinden kurbanların kaynağı, ilk çıkan turfanda meyvelerin sunulması olup, toprağın ve ülkenin efendisine ödenen bir vergiyi temsil ediyordu. Fakat hayvan kurbanlar tarımdan daha eskidir. Ateşin kullanılması, insanların yiyeceklerinin belli bir tarzda hazırlanmasını mümkün kıldı. Bu da bu yiyeceklere tanrısal varlığın özüne daha yakışır bir şekil, tat ve görünüş veriyordu. Başlangıçta, içki olarak, kurban edilen hayvanların kanı sunulurken, sonraları bunun yerini şarap aldı. Şarap eski insanlarca üzümün kanı sayılıyordu.
Demek oluyor ki, tarımdan ve ateşin kullanılmasından önce en eski kurban şekli, etini ve kanını tanrıyla tapanlarının ortaklaşa yedikleri hayvan kurbanıydı. Kurban törenine katılanlardan her birinin önceden belirlenmiş ve düzenlenmiş bir şekilde, yemekten kendi payına düşen parçayı alması gerekiyordu. Kurban, resmi bir seremoni, bütün klanca kutlanan bir bayramdı. Genellikle din, herkese ait bir görev ve toplumsal bir yükümlülüktü. Kurbanlarla bayramlar, bütün kavimlerde bir arada bulunmaktaydı ve kurbansız bayram yoktu. Kurban bayramı, herkesin sevinçle bencil çıkarlarının üstüne yükselmesi, topluluk üyelerinden her birini tanrısal varlığa bağlayan bağların açıkça ortaya çıkıp görülmesi için bir vesileydi. Kurban yemeği, doğrudan doğruya tanrı ile tapınanların sofradaşlığını ifade etmekte ve bu sofradaşlık bu iki taraf arasında var sayılan diğer bütün ilişkileri de kapsamaktaydı. Fakat birlikte yiyip içme eylemine atfedilen bu bağlayıcı güç, nereden geliyor? En ilkel toplumlarda, şartsız ve istisnasız bağlayan tek bir bağ vardır: klan birliği ( Kinship ) Bu birliğin üyeleri birbirleriyle dayanışma halindedirler. Bir Kin, tek tek kişilerden oluşan öyle bir gruptur ki, bunun hayatı fiziksel bir birlik oluşturur ve tek tek kişilerden her biri ortak bir hayatın bir parçası olarak düşünülebilir. Bir Kin üyesi öldürüldüğü zaman : "filancanın kanı aktı" denmez, fakat "kanımız aktı" denir. Kabile akrabalığını dile getiren İbrani sözü şöyle der: "sen benim kemiklerimin kemiği, etlerimin etisin." Şu halde Kinship'in anlamı şudur: ortak bir cevherin parçası olmak. Bunun için Kinship yalnızca insanı doğuran ve onu emziren ananın cevherinden (tözünden ) bir parça olmak olgusuna dayanmaz; fakat, daha sonra yenen ve insanın bedenini korumaya ve yenilemeye yarayan besinler de Kinship'i sağlamaya ve güçlendirmeye yarayan şeylerdir. İnsan, bir yemeği tanrısıyla paylaştığında, onunla aynı tözden olduğu inancını dile getirmiş olur; ve hiç bir zaman da, bir yabancı olarak gördüğü kimseyle bir yemeği paylaşmaz.
Şu halde başlangıçta kurban yemeği, yalnızca aynı klan üyelerinin birlikte yemek yiyebileceklerini söyleyen yasa gereğince, klan ya da kabile üyelerini hep bir araya toplayan törensel bir yemekti.
Bizim modern toplumlarımızda da yemek, aile üyelerini bir araya toplar; ama bunun kurban yemeği ile bir ilgisi yoktur. Kinship, aile hayatından daha eski bir kurumdur. Bizim bildiğimiz en eski aileler, daima farklı akrabalık gruplarından gelme kişilerden oluşur. Erkekler başka klanlara mensup kadınlarla evlenirler; çocuklar, ananın klanına katılırlar; erkeklerle ailenin diğer üyeleri arasında hiçbir kabile bağı bulunmaz. Böyle bir ailede birlikte yenen yemek diye bir şey yoktur. İlkel insanlar, bugün bile ayrı ayrı yemek yerler; totemizmin, yiyeceklerle ilgili dinsel yasakları, onları çoğu kere çocuklarıyla birlikte yemek yeme imkanından yoksun bırakır.
Şimdi tekrar kurban hayvanına dönelim. Hayvan kurban edilmeyen bir kabile toplantısı olamaz; ve de anlamlı bir olaydır bu, böyle törensel vesileler dışında bir hayvan öldürülemez. İlkel insanlar meyvelerle, av hayvanlarıyla, evcil hayvanların sütüyle besleniyorlardı; ama, bazı dinsel endişeler, hiç birinin kendi özel tüketimi için, evcil bir hayvanı öldürmesine izin vermiyordu. Hiç şüphe yok ki, diyor Robertson Smith, başlangıçta her kurban, klanın kollektif kurbanı idi, ve kurbanın öldürülmesi "tek kişi için yasak bir eylemdi" ve ancak bütün kabile bunun sorumluluğunu üstlenmesi şartıyla mübah olabiliyordu. İlkel insanlarda, bu karakteristik özelliğin uygun düştüğü tek bir eylem kategorisi vardır: kabilenin ortak kanının kutsallığına zarar verecek eylemler.
Hiçbir kişinin yok edemeyeceği, ancak bütün klan üyelerinin rızası ve katılmasıyla kurban edilebilecek bir hayat, bizzat klan üyelerinin hayatıyla aynı değerde demektir. Kurban yemeğinde bulunanlardan her birine, kurban hayvanının etinden tatmasını emreden kural, bir suç işleyen kabile üyesinin , bütün kabile üyeleri tarafından öldürülmesi gerektiğini söyleyen kuralla aynı anlamdadır. Başka bir deyişle, kurban edilen hayvan, tıpkı bir kabile üyesi gibi muamele görüyordu; kurban sunan topluluk, onun tanrısı ve kurban hayvanı aynı kandandırlar, tek ve aynı bir klanın üyesiydiler.
Hayvanların evcilleştirilmesi ve yetiştiriciliğin başlaması görünüşe göre her yerde, ilkel zamanların katıksız ve sıkı totemizminin sonu olmuştur. Fakat bu pastoral dinlerde rastlanan, evcil hayvanlara kutsal bir karakter atfedildiğini gösteren izler, bu hayvanlarda eski totemleri teşhis edebilmemize yetmektedir. Oldukça ileri klasik çağda bile bazı yerlerde, adet , kurban sunucunun, kurbanı sunar sunmaz sanki bir cezadan kurtulmak istiyormuş gibi hemen kaçıp gitmesini gerektiriyordu.
Eski Yunanistan'da, bir zamanlar bir öküzü öldürmenin gerçek bir cinayet olduğu fikri pek yaygındı.
Atinalıların Bouphonia bayramında, kurban töreninden sonra , bütün törene katılanların sorguya çekildiği gerçek bir mahkeme kurulurdu. Sonunda suçun bıçakta olduğuna karar verilir ve bıçak denize atılırdı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder